De Nationale Drug Monitor (NDM) geeft inzicht in de actuele kennis over drugscriminaliteit, middelengebruik en strafbaar gedrag en wetgeving en beleid daaromtrent. Al sinds 2020 levert Regioplan een bijdrage aan deze onderdelen van de NDM door diverse bronnen te verzamelen, deze te analyseren en daarover te rapporteren. Zo ontstaat inzicht in de grote stroom aan informatie op dit thema.
Er wordt veel verschillende informatie verzameld over drugscriminaliteit, middelengebruik en daaraan gerelateerd strafbaar gedrag. Ook groeit de kennis over dit onderwerp door nieuw (wetenschappelijk) onderzoek. Beleidsmakers en andere professionals zijn gebaat bij een actueel overzicht van en inzicht in deze grote stroom aan informatie. Daarom updaten we tweemaal per jaar het overzicht van actuele informatie in de NDM. De meest actuele informatie is te vinden op de website.

Meerdere onderdelen

We leveren een bijdrage aan de updates van verschillende onderdelen van de NDM. Het gaat om de onderdelen over drugscriminaliteit en aan middelengebruik gerelateerd strafbaar gedrag (Hoofdstuk 16 en 17). Sinds 2023 zijn daar de onderdelen over wetgeving, beleid en preventie rondom drugs en criminaliteit bijgekomen (Hoofdstuk 2). In 2025 hebben we daarnaast voor het eerst de tekst uit deze hoofdstukken herschreven. Tot slot leveren we een bijdrage aan de producten voor de European Monitoring Centre for Drugs en Drug Addiction (EMCDDA).

Doorlopend onderzoek

Voor de updates van de onderdelen van de NDM verrichten we doorlopend onderzoek. Daarvoor verzamelen, analyseren en rapporteren we informatie uit verschillende bestaande registraties en bronnen. Denk bijvoorbeeld aan registraties van de politie, reclassering, Dienst Justitiële Inlichtingen (DJI) en het Nederlands Forensisch Instituut (NFI). Ook organiseren we duidingssessies met experts uit de strafrechtketen en wetenschap. Zo verrijken we de cijfers met ervaringen en expertise uit de praktijk en wetenschap.
Het onderzoek voor de Nationale Drug Monitor voeren we uit in opdracht van Wetenschappelijke Onderzoek- en Datacentrum (WODC). Het Trimbos-Instituut produceert de NDM als geheel.

Zes landelijke partners hebben een nieuwe werkwijze ontwikkeld om slachtoffers van seksueel geweld beter te ondersteunen. Regioplan evalueert samen met NSCR deze nieuwe werkwijze, die vanaf september 2025 wordt getest in Oost-Brabant en Den Haag, in opdracht van het WODC.

Veel slachtoffers van seksueel geweld hebben moeite om hun weg te vinden naar passende ondersteuning. Zo missen ze bijvoorbeeld overzicht in het hulpaanbod en moeten ze hun verhaal vaak meerdere keren vertellen. Deze negatieve ervaringen van slachtoffers wijzen op een versnippering van het hulpaanbod en uitdagingen in de samenwerking tussen organisaties.

Zes landelijke organisaties (Centrum Seksueel Geweld, Veilig Thuis, Slachtoffer Hulp Nederland, Perspectief Herstelbemiddeling, het Openbaar Ministerie en de politie) hebben daarom een nieuwe gezamenlijke werkwijze ontwikkeld. Centraal staan een zorgvuldig eerste contact, multidisciplinaire triage over de in te zetten ondersteuning en passende regievoering per casus.

In opdracht van het WODC voert Regioplan samen met NSCR een resultaat- en effectmeting uit. Met dit onderzoek willen we zicht krijgen op de werkzame mechanismen van de nieuwe werkwijze. Hiervoor brengen we de ervaringen van slachtoffers en professionals met de nieuwe werkwijze in kaart en observeren we tijdens overlegmomenten. Het onderzoek voeren we uit in de twee pilotregio’s: Den Haag en Oost-Brabant. We analyseren of en hoe de nieuwe werkwijze werkt en wat aanknopingspunten zijn voor verbetering.

Zes landelijke partners hebben een nieuwe gezamenlijke werkwijze ontwikkeld om slachtoffers van seksueel geweld effectiever te ondersteunen. In opdracht van het WODC voert Regioplan samen met NSCR een resultaat- en effectmeting uit om deze nieuwe werkwijze, die vanaf september 2025 wordt getest in Oost-Brabant en Den Haag, te evalueren.

Veel slachtoffers van seksueel geweld hebben moeite om hun weg te vinden naar passende ondersteuning, mede vanwege een versnippering in het hulpaanbod. Zes landelijke partners (Centrum Seksueel Geweld, Veilig Thuis, Slachtoffer Hulp Nederland, Perspectief Herstelbemiddeling, het Openbaar Ministerie en de politie) hebben daarom een gezamenlijke werkwijze ontwikkeld. In deze werkwijze staan een zorgvuldig eerste contact, multidisciplinaire triage en regie per casus centraal. De aanpak moet niet alleen de kwaliteit van de hulp en de ervaringen van slachtoffers verbeteren, maar ook zorgen voor betere samenwerking tussen professionals. Twee pilotregio’s zijn inmiddels gestart met deze nieuwe werkwijze: Den Haag en Oost-Brabant.

In opdracht van het WODC (Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum onderdeel van het ministerie van Justitie en Veiligheid) voert Regioplan samen met NSCR (Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving) een resultaat- en effectmeting uit. We willen zicht krijgen op de resultaten van de nieuwe werkwijze in de ervaringen van slachtoffers en professionals. Daarnaast brengen we de werkzame mechnismen van de nieuwe werkwijze in kaart. Dat doen we aan de hand van vijf stappen:

• Stap 1: Vaststellen van de Theory of Change en indicatoren voor het meten van de resultaten en effecten. Hierdoor krijgen we zicht op de doelen en werkzame mechanismen van de nieuwe werkwijze.
• Stap 2: Verzamelen van data bij alle betrokkenen. We observeren de multidisciplinaire overleggen waarbij triage plaatsvindt en we voeren interviews met slachtoffers en professionals over hun ervaringen met de nieuwe werkwijze.
• Stap 3: We bespreken de voorlopige resultaten met de begeleidingscommissie.
• Stap 4: We analyseren de verzamelde data – eerst voor beide regio’s apart, en vervolgens kijken we naar verschillen en overeenkomsten. In een duidingssessie met professionals bespreken en verdiepen we de opgehaalde inzichten.
• Stap 5: De bevindingen van het onderzoek worden in een rapportage beschreven.

Parallel aan ons onderzoek voert PwC een uitvoerbaarheidstoets van de nieuwe werkwijze uit. Tijdens het project werken we daarom nauw samen en wisselen inzichten uit.

In opdracht van ministerie van VWS en JenV voeren Regioplan en Avans Hogeschool een actieonderzoek uit naar deskundigheidsbevordering op het gebied van genderrelateerd bij verschillende organisaties in de zorgsector en strafketen.

Gendergerelateerd geweld is een noodzakelijk en urgent onderwerp waar verschillende organisaties in de zorgsector en strafketen een belangrijke rol in hebben. Deskundigheidsbevordering is cruciaal voor een effectieve preventie, signalering en aanpak van gendergerelateerd geweld. Daarbij gaat het om het verankeren van de bestaande definitie en het ontwikkelen van eenduidige taal en instrumenten voor de praktijk, maar ook op het vergroten van bewustzijn van genderrollen, controlepatronen en machtsdynamiek.

In opdracht van ministeries van VWS en JenV voeren Regioplan en Avans Hogeschool een actieonderzoek uit. Ze werken daarin nauw samen met een klankbordgroep van vertegenwoordigers van deze organisaties toe naar een gezamenlijk plan van aanpak voor deskundigheidsbevordering op het onderwerp van gendergerelateerd geweld. Om te komen tot zo’n gezamenlijk plan van aanpak, bestaat het onderzoek uit de volgende fases:

• Fase 0: Voorbereiding.
• Fase 1: Inventariseren van de huidige situatie, zoals het huidige aanbod van deskundigheidsbevordering. Dat doen we door deskresearch uit te voeren en een uitvraag te doen bij de klankbordgroep. Verder werken we toe naar een gezamenlijke definitie en begrip van gendergerelateerd en afbakening met de klankbordgroep. Ook zetten we een enquete uit om inzicht te krijgen in hoe het huidige aanbod wordt gebruikt.
• Fase 2: Behoeften in beeld brengen. We inventariseren de behoeften aan deskundigheidsbevordering bij deelnemers van de klankbordgroep, maar ook breder bij belangrijke bestaande samenwerkingsverbanden tussen de belangrijkste belanghebbenden. Dat doen we op een manier die op zichzelf al zo leerzaam mogelijk is voor de betrokkenen.
• Fase 3: Verbinden en verankeren van deskundigheidsbevordering. In co-creatieve sessies met de klankbordgroep werken we iteratief toe naar een gezamenlijk plan van aanpak voor deskundigheidsbevordering.

In elk van de fases werken we het projectplan uit met de klankbordgroep, en stellen die waar nodig bij op basis van tussentijdse inzichten en lessen. Dat proces leidt niet alleen tot een plan voor deskundigheidsbevordering, maar is in zichzelf ook al leerzaam, waarbij betrokkenen al gaandeweg een beter en meer gedeeld begrip krijgen van de thematiek en elkaars werkpraktijk.

De campagne ‘Waar ben je?’ van het ministerie van Justitie en Veiligheid is Donderdag 25 september van start gegaan. Deze campagne maakt mensen bewust van de signalen van dwingende controle en roept hen op contact op te nemen met Veilig Thuis voor hulp en advies.

Het herkennen van signalen is essentieel om Geweld in Afhankelijkheidsrelaties aan te pakken. In het kader van de aanpak Geweld in Afhankelijkheidsrelaties willen organisaties uit de zorgsector, organisaties uit het strafdomein en de ministeries van VWS en JenV een eenduidige aanpak ontwikkelen om de deskundigheidsbevordering rond gendergerelateerd geweld structureel naar een hoger niveau te tillen.

In opdracht van ministeries VWS en JenV zijn Regioplan enn Avans Hogeschool gestart met een actieonderzoek naar de deskundigheidsbevordering met betrekking tot gendergerelateerd geweld. In dit actieonderzoek focussen we op deskundigheidsbevordering: het verankeren van de bestaande definitie en het ontwikkelen van eenduidige taal en instrumenten voor de praktijk, maar ook op het vergroten van bewustzijn van genderrollen, controlepatronen en machtsdynamiek. Deskundigheidsbevordering is essentieel voor effectieve preventie, signalering en samenwerking.

De aanpak van onveiligheid in relaties vraagt een stevigere rol op veiligheid van de lokale teams in gemeenten. Met deze aangepaste en volledig gedigitaliseerde zelfscan krijg je als gemeente inzicht in waar je staat ten opzichte van die toekomstige rol en waar de belangrijkste ontwikkelpunten liggen. De zelfscan is onderdeel van ons brede ondersteuningsaanbod in het begeleiden van gemeenten richting het Toekomstscenario. 

De Leidraad ‘Werken aan veiligheid.

De Leidraad voor gemeenten voor de opdrachtverstrekking aan lokale teams maakt duidelijk aan welke kwaliteitseisen de aanpak van huiselijk geweld, kindermishandeling en ontwikkelingsbedreiging van kinderen in lokale teams moet voldoen. De zelfscan is ontwikkeld om de stand van zaken op die kwaliteitseisen in kaart te brengen. We hebben deze zelfscan volledig gedigitaliseerd. Ook hebben we de vragen zo aangepast dat deze uniformiteit in antwoorden tussen gemeenten in één regio zo veel mogelijk bevorderen. De uitkomsten van de ingevulde zelfscans worden in een overzichtelijk dashboard gepresenteerd. Gemeenten kunnen daarin hun eigen score vergelijken met het gemiddelde van hun regio (als alle gemeenten in een regio deelnemen). Het dashboard kan ook gebruikt worden om rapportages uit te downloaden en de ontwikkeling in de toekomst te monitoren.

De zelfscan werkt het beste als die gebruikt wordt om het gesprek in de regio op gang te brengen en te blijven voeren over waar lokale teams staan ten opzichte van wat nodig is. Deskundige begeleiding is daarbij belangrijk om ervoor te zorgen dat iedereen vanuit een gedeeld begrip van wat nodig is een open gesprek kan voeren over de huidige stand van zaken. Die deskundige begeleiding helpt ook om concrete acties aan geïdentificeerde ontwikkelpunten te verbinden. Dergelijke begeleiding kan bijvoorbeeld gevonden worden bij het Expertteam Stevige lokale teams op veiligheid. Meer informatie over de samenstelling en de deskundigheid van dit Expertteam, vind je in onze Menukaart Toekomstscenario.

Wil je meer weten over de zelfscan en hoe je die in kunt zetten? Neem dan contact op met Katrien de Vaan.

In opdracht van de gemeente Utrecht onderzocht Regioplan samen met CoMensha, Veilig Thuis en Moviera hoe de signalering, melding en opvolging van criminele uitbuiting verbeterd kan worden. Het rapport is nu openbaar.

In opdracht van de gemeente Utrecht voerde Regioplan een actieonderzoek uit naar de aanpak van criminele uitbuiting. Het doel was om samen met ketenpartners verbeterkansen te vinden in de signalering, melding, opvolging en samenwerking, zodat signalen sneller worden opgepakt en slachtoffers betere en passender ondersteuning krijgen. Daarbij lag de nadruk op jongeren tot 23 jaar.

Samen leren en verbeteren
Het onderzoek voerden wij uit samen met CoMensha, Veilig Thuis, Moviera en de gemeente Utrecht. In een werkgroep werkten we volgens de principes van actieonderzoek: cyclisch leren, handelen en reflecteren. We formuleerden leer- en onderzoeksvragen, voerden acties uit en bespraken de uitkomsten. Wilt u meer weten over deze methode? Bekijk dan ons whitepaper Actieonderzoek.

Belangrijkste inzichten
Het signaleren van criminele uitbuiting is in de praktijk uitdagend. Professionals missen regelmatig kennis over het onderwerp en het onderscheid tussen slachtoffer- en daderschap is vaak onduidelijk. Ook het doorgeven en oppakken van signalen verloopt niet altijd soepel, onder meer door onduidelijke meldstructuren en versnipperde verantwoordelijkheden. Positief is dat de trainingen uit de pilot meer bewustwording hebben gebracht. In deze pilot werden zestien organisaties – waaronder jeugdhulpverlening, verslavingszorg, maatschappelijke opvang en verstandelijk gehandicaptenzorg – getraind om signalen van criminele uitbuiting beter te herkennen en te weten hoe deze te melden. Wel vraagt het levend houden van kennis om structurele aandacht.

Aanbevelingen
Samen met de werkgroep hebben wij concrete stappen geformuleerd om signalering, melding en opvolging van criminele uitbuiting te versterken, waaronder:
• het opzetten van een duidelijke meldroute;
• het aanstellen van aandachtsfunctionarissen;
• voorlichting voor hulporganisaties én forensische zorg;
• het ontwikkelen van een uitstapprogramma en juridisch advies voor slachtoffers;
• het versterken van de samenwerking met scholen, politie en andere netwerkpartners.

Benieuwd naar alle bevindingen en aanbevelingen? Lees dan hier het rapport, of neem contact op met Stefanie de Cuba.

Afgelopen maand lanceerden we onze Menukaart voor ons aanbod op het Toekomstscenario Kind- en gezinsbescherming. Binnen de thema’s die op onze menukaart staan, bestaan er weer vele verschillende soorten vraagstukken – maar dus ook veel soorten oplossingen! Zo schreven wij eerder dit artikel over hoe je als gemeente intensieve casusregie implementeert bij de aanpak van complexe casuïstiek. Wij zien in het implementeren van intensieve casusregie zeker een boel vraagstukken waar goed over moet worden nagedacht; tegelijkertijd zien we ook een heleboel oplossingen, waar naartoe kan worden gewerkt zodra gemeenten vanuit overtuiging voor deze aanpak durven te kiezen: daar waar een wil tot regie is, is er een weg!

Lees hier het artikel over onze visie over het thema ‘regie’.

Benieuwd naar hoe wij onze kennis en visie voor jouw gemeente of organisatie kunnen inzetten? Neem dan contact op met Katrien!

Het doel van het onderzoek is om een bijdrage te leveren aan het verbeteren van de veiligheidsbeoordeling en risicotaxatie in de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling, specifiek op het vlak van dreigend fataal geweld (waaronder femicide). Signalen van dreigende escalatie van onveiligheid en mogelijk fataal geweld worden nu niet altijd op tijd gezien of juist ingeschat. De moorden waar dat toe leidt (op (ex-)partners (veelal vrouwen), kinderen en anderen in de naaste omgeving van de daders) zijn maatschappelijk ontwrichtend. Partijen in de zorg- en veiligheidsketen willen die uiteraard zo veel mogelijk voorkomen. In dit onderzoek analyseren we de instrumenten die zij gebruiken voor veiligheidsbeoordeling en risicotaxatie; voldoen die aan de meest actuele wetenschappelijke kennis over tijdige signalering van deze ernstige geweldsvorm? Vervolgens gaan we met de uitvoerende partijen in gesprek over hoe zij deze instrumenten toepassen en vooral ook hoe zij daarbij samenwerken. Het onderzoek moet leiden tot advies aan de uitvoerende partijen over de verbetering van (het gebruik van) de instrumenten voor veiligheidsbeoordeling en risicotaxatie. Het achterliggende maatschappelijke doel is dat de betrokken organisaties in onveilige situaties sneller de juiste inschatting maken. Zodat zij tijdig passende hulp en maatregelen kunnen inzetten/nemen, gericht op het bereiken van directe, stabiele en duurzame veiligheid en ter voorkoming van verdere escalatie of fataal geweld.

Er is op dit moment veel te doen rondom het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming. Maar hoe het zich op landelijk en regionaal niveau ook precies zal gaan ontwikkelen: voor gemeenten zal het de komende jaren veel blijven vragen. Het staat buiten kijf dat zij zelf een grotere rol krijgen in het organiseren én bieden van passende hulp aan hun inwoners op het gebied van huiselijk geweld, kindermishandeling en ontwikkelingsbedreiging van minderjarigen. Dit brengt allerlei vraagstukken met zich mee voor uitvoerende professionals, beleidsmakers en bestuurders. Onze menukaart biedt regio’s en gemeenten een actueel overzicht van ons uitgebreide ondersteuningsaanbod rondom deze vraagstukken!

Zo biedt onze menukaart concreet aanbod over thema’s als:

• Hoe je als bestuurder knopen kunt doorhakken om het Toekomstscenario dichter bij te brengen;
• Hoe je als gemeente grip krijgt op waar je lokale team staat en wat er nog moet gebeuren;
• Hoe je omgaat met morele dilemma’s rondom de keuzes die nodig zijn.

Je vindt onze menukaart hier!

Meer weten over het aanbod op onze menukaart?

Neem dan contact op met Katrien de Vaan, Stefanie de Cuba of Niek van Ansem.