“Tijdens de coronacrisis wist SZW enorm snel te schakelen”

Aan het begin van de coronacrisis stelde het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) in korte tijd een enorm ambitieus pakket aan maatregelen samen. Tegelijkertijd was het ministerie onvoldoende voorbereid op een crisis van deze omvang en legde de crisis het achterstallig onderhoud op de Nederlandse arbeidsmarkt bloot. Dat zijn de belangrijkste conclusies uit de procesevaluatie die Regioplan onlangs uitvoerde naar de totstandkoming van het aanvullend sociaal pakket (ASP).

Om mensen die in onzekerheid verkeren door de coronacrisis zekerheid te kunnen bieden, stelde het ministerie van SZW – in aanvulling op overbruggingsmaatregelen als de NOW en de TOZO – een zeer ambitieus pakket aan steun- en herstelmaatregelen samen: het aanvullend sociaal pakket (ASP). Het doel van dit pakket was om mensen die in onzekerheid verkeerden door de coronacrisis de zekerheid te bieden dat ze aanspraak konden maken op passende begeleiding bij het zoeken naar werk of naar nieuwe bedrijfsactiviteiten en inkomen.

In opdracht van het ministerie evalueerde Regioplan onlangs het totstandkomingsproces van dit steun- en herstelpakket. Hoe kwam het pakket precies tot stand? Wat ging er goed bij die totstandkoming? Maar ook: wat kon er in retrospectief beter?

Ambitieus pakket

Het ASP bestond uit vier ‘bouwstenen’: scholing en ontwikkeling voor behoud van werk, intensieve ondersteuning en begeleiding naar nieuw werk, bestrijding van jeugdwerkloosheid, en aanpak van armoede en schulden. Hoewel er hoofdzakelijk werd ingezet op het intensiveren en/of verstevigen van bestaand beleid, werd er ook nieuw beleid opgetuigd.

Al met al heeft het ministerie in korte tijd een enorm ambitieus pakket aan maatregelen opgesteld, schetst onderzoeker Noor Galesloot. “Ondanks het feit dat deze periode door veel van de beleidsmedewerkers met wie wij hebben gesproken is ervaren als een hectische tijd waarin erg veel overuren zijn gemaakt, kijken de meesten van hen met een positief gevoel terug. Er werd goed en vanuit wederzijds vertrouwen samengewerkt met zowel interne als externe partners, zoals VNO-NCW en UWV.”

Checks and balances

“Wél concluderen sommige gesprekspartners terugkijkend dat zij wellicht iets zijn doorgeslagen in dit vertrouwen en dat er geen of minder sprake is geweest van de checks and balances die normaal gesproken deel uitmaken van het proces, zoals het (vragen om het) opstellen van business cases, het ‘tegenleunen’ en het stellen van kritische vragen. Desondanks zien gesprekspartners achteraf geen aanleiding om aan te nemen dat er partijen zijn die misbruik hebben gemaakt van dit vertrouwen.”

Achterstallig onderhoud

Regioplan concludeert volgens Noor dan ook dat het ministerie gedurende deze periode adequaat heeft gehandeld. “Maar: dat wil niet zeggen dat er geen ruimte is voor verbetering. Het ministerie was onvoldoende voorbereid op een crisis van deze omvang; er is heel veel van medewerkers gevraagd. Ook concludeerden we dat de coronacrisis het ‘achterstallig onderhoud’ op de Nederlandse arbeidsmarkt nogmaals heeft blootgelegd en dat er weinig terecht is gekomen van het voornemen om eerder gedane aanbevelingen van de commissie Borstlap en de WRR te betrekken in de vormgeving van het pakket. Of, zoals meerdere gesprekspartners opmerkten: in het kader van het ASP moesten er structuren worden opgetuigd die er eigenlijk al hadden moeten zijn.”

Meer weten?

Lees dan ons eindrapport. Of neem contact op met onderzoeker Bob van Waveren.