De gemeente Almere zet in het kader van de Participatiewet verschillende instrumenten in om mensen met een arbeidsbeperking aan het werk te helpen, zoals vastgelegd in de Participatieverordening. Als onderdeel van de evaluatie van deze Participatieverordening heeft Regioplan in opdracht van de gemeente Almere de ervaringen van werkgevers en cliënten met een arbeidsbeperking in kaart gebracht.

Hiervoor heeft Regioplan een combinatie van telefonische en face-to-face interviews gevoerd met 18 werkgevers waar arbeidsbeperkten zijn geplaatst, en 17 arbeidsbeperkte klanten die inmiddels bij een werkgever aan het werk zijn. De notitie met daarin de resultaten zal worden besproken in de gemeenteraad.

‘Hoogwaardig handhaven’ is een besturingsmodel dat is ontwikkeld om burgers te stimuleren om spontaan de regels na te leven die verbonden zijn aan het ontvangen van een (bijstands-)uitkering. Dit gedachtengoed wordt in de praktijk met succes toegepast, maar bevat nog veel onbenutte potentie. Er is dus werk aan de winkel!

‘Hoogwaardig handhaven’ (ook wel: Programmatisch handhaven) is ontwikkeld om burgers te stimuleren om spontaan de regels na te leven die verbonden zijn aan het ontvangen van een (bijstands-)uitkering. De daartoe strekkende prikkels worden ‘ingebakken’ in het uitkeringsverstrekkingsproces. Het gaat om een combinatie van goede informatieverstrekking, een soepel lopend administratief proces, gerichte controles (bijvoorbeeld risicogestuurd) en een sluitende sanctionering in geval van overtreding. Eerdere onderzoeken, onder meer van Regioplan, leerden dat dit concept zijn plaats heeft gevonden in de bedrijfsprocessen van sociale diensten. In 2017 is opnieuw de stand van zaken opgenomen. Dat is gebeurd door een panel van gemeenten te bevragen over dit onderwerp, met behulp van webenquêtes en verdiepende interviews.

Handhaving belegd bij de uitvoering

Uit het onderzoek blijkt dat de bekendheid van het concept hoogwaardig handhaven minder is geworden dan in 2010. Met name de bekendheid met en het gebruik van specifieke, aan hoogwaardig handhaven verbonden instrumenten blijken te zijn afgenomen. Dat betekent echter niet dat gemeenten minder aandacht besteden aan handhaving. Zowel de capaciteit als het werkaanbod blijken te zijn gestegen. De aandacht voor preventie blijkt onverminderd groot te zijn. Op terrein van handhaving wordt intensief samengewerkt met vele partijen. Binnen het sociale domein staat deze samenwerking in de meeste gemeenten nog in de kinderschoenen. Daarnaast leert het onderzoek dat de aandacht van bestuur en management voor handhaving in de afgelopen jaren is afgenomen. Het beeld dringt zich op dat de handhaving op dit moment met name wordt gedragen door de uitvoering.

Aanbevelingen voor gemeenten

Op basis van het onderzoek zijn aanbevelingen geformuleerd: actualiseer dit gedachtengoed; maak de effecten ervan beter zichtbaar; zorg voor bestuurlijke agendering; vergroot de kennis over de omgang met de privacywetgeving en pak deze verbeteringen gezamenlijk en planmatig aan.

“De overheid gaat onterecht teveel uit van de zelfredzaamheid van burgers bij de gemeentelijke schuldhulpverlening. Minder zelfredzamen lopen tegen drempels op voor- en tijdens het schuldhulpverleningstraject en vallen buiten de boot.” Dit concludeert de Nationale ombudsman, Reinier van Zutphen, in zijn rapport ‘Burgerperspectief op schuldhulpverlening’. “Onvoldoende zelfredzaamheid is juist vaak één van de redenen waarom mensen in grote financiële problemen terechtkomen”, aldus de Nationale Ombudsman in zijn persbericht van 11 mei 2016.

Regioplan heeft op verzoek van de Nationale Ombudsman een belangrijk deel van het veldwerk uitgevoerd voor dit onderzoek. Er zijn zo’n zestig interviews gevoerd met mensen met problematische schulden, over hun ervaringen met de gemeentelijke schuldhulpverlening. Samen met de informatie uit andere bronnen vormen de interviews het hart van het onderzoek. Aansluitend op een onderbouwde selectie van vier onderzoeksgemeenten zijn interviewkandidaten geworven, de meesten via gemeentelijke hulpverleningsorganisaties en enkelen via zorgverzekeraars.

De link naar het rapport treft u hier aan.

In opdracht van de gemeente Amsterdam is onderzoek gedaan naar de gevolgen van de kostendelersnorm in de Participatiewet. Het gaat om een nieuwe normensystematiek voor bijstandsontvangers die samen met andere volwassenen vanaf 21 jaar een woning bewonen. Zij worden verondersteld kosten met deze medebewoners te kunnen delen. De hoogte van de bijstandsnorm wordt bepaald afhankelijk van het aantal medebewoners: hoe meer medebewoners, hoe lager de norm. De aard of de hoogte van het inkomen van die medebewoners speelt daarbij geen rol.

Het onderzoek leidt tot de volgende bevindingen:

• De kostendelersnorm heeft betrekking op 7.620 Amsterdamse huishoudens met een bijstandsuitkering (17%);
• Berekeningen met behulp van de systematiek van het Nibud leren dat van hen 3.800 huishoudens maandelijks geld tekort komen. Hierbij speelt een rol dat een groot gedeelte van de uitgaven die uitkeringsontvangers maandelijks doen, bestaat uit uitgaven die zij niet kunnen delen met hun huisgenoten, zoals zorgkosten en uitgaven voor kleding.
• Door de kostendelersnorm is het voor bijstandsgerechtigden minder aantrekkelijk geworden om met meerdere personen een woning te delen. Stakeholders wijzen erop dat dit zich vertaalt in maatschappelijke kosten. Bijvoorbeeld in de kosten voor formele zorg als de bereidheid tot het verrichten van mantelzorg afneemt.Over het onderzoek is een artikel verschenen in sociaal bestek, zie onderstaande pdf.

Collega Maikel Groenewoud heeft tijdens de Dag van de Sociologie een artikel gepresenteerd getiteld ‘Gemeenten, Vakmanschap en Re-integratie’. Regioplan heeft in 2012 en 2014, in opdracht van het Nederlandse ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), onderzoek gedaan naar de stand van zaken omtrent vakmanschap in de gemeentelijke re-integratiesector. Voor datzelfde ministerie hebben we in 2014 bestaande kennis uit literatuur en praktijk over de re-integratie van arbeidsbeperkten verzameld en vertaald in lessen voor gemeenten. In dit artikel behandelt Maikel de belangrijkste conclusies en aanbevelingen.

Uit onderzoek van de Inspectie SZW komt naar voren dat werkgevers weinig gebruik maken van de dienstverlening die gemeenten en UWV bieden. De meesten bedienen zich van andere kanalen, zoals uitzendbureaus of een eigen netwerk. Dat moet anders, omdat kwetsbare groepen nu buiten beeld blijven.

(Oud-)collega Suzanne Slotboom schreef hierover een artikel samen met Maarten Bos en Wim Storms (projectleiders bij de Inspectie SZW) en Paul Bulterman (zelfstandig adviseur). U vindt het artikel hier.

On July 1st our colleague Maikel Groenewoud gave a presentation about privacy in the big data era at the Social Sciences and the Internet Conference 2016 in Eindhoven. In this digital era, this information age, more and more data is being collected, combined, stored and automatically generated which brings new privacy challenges. There are various privacy challenges such as the re-use of data for purposes other than for which it was originally collected and the use of data by so-called third parties. In the research literature about privacy in relation to ‘big data’, several solutions are proposed including randomization and privacy by design. In his presentation he illustrates how the anonymity of people’s data can potentially be guaranteed when using the randomized response method.

Voor de rekenkamercommissie BEL (Blaricum, Eemnes, Laren) onderzocht Regioplan bij de drie gemeenten en de ambtelijke samenwerkingsorganisatie BEL-combinatie in welke mate er sprake is van externe inhuur en welke gevolgen dit heeft voor de wijze van kennisoverdracht naar de vaste werkorganisatie en de continuïteit en kwaliteit van de interne werkprocessen. De vaststelling van de omvang is niet gebaseerd op zelfrapportage (bijv. Iv3), maar op onderzoek van de grootboeken. Hiervoor werkte Regioplan samen met Cebeon.

Het tijdschrift ADVisie interviewde Luuk Mallee over een onderzoek dat Regioplan uitvoerde voor het Arbeidsdeskundig Kenniscentrum (AKC). Dit onderzoek ging over de matching van werkzoekenden met een arbeidsbeperking en werkgevers.
Uit het onderzoek blijkt onder meer dat geautomatiseerde systemen vooralsnog niet geschikt zijn om kandidaten te selecteren voor werkgevers die op zoek zijn naar werknemers met een arbeidsbeperking. Daarom is op dit moment de selectie voor een groot deel mensenwerk. En dat maakt dat tot op zeker hoogte het toeval bepaalt wie waar terecht komt. Het hangt er bij wijze van spreken maar vanaf welke namen er in de hoofden van de klantmanagers of begeleiders zitten. Je krijgt daardoor niet snel een optimale match, wat weer kan leiden tot uitval.

Het onderzoek heeft geresulteerd in een ontwikkelprogramma waarin acht routes worden beschreven die bijdragen aan een verbetering van de informatievoorziening ten behoeve van effectiever en duurzamer matchen van werk- zoekenden met een arbeidsbeperking en werk(gevers). Deze routes worden in het artikel beschreven.

Onderzoek naar de economische positie en kracht van de oostelijke provincies en daarbinnen negen regio’s. Het project is uitgevoerd door een team van wetenschappers, waaronder Piet Renooy van Regioplan.