Regioplan heeft begin december 2002 de nieuwe Model Productbegroting van StimulanSZ geactualiseerd. D nieuwe productbegroting biedt managers van sociale diensten nog meer ondersteuning bij het optimaliseren van hun bedrijfsvoering. Een productbegroting helpt de manager bij het verkrijgen van goed zicht op de output en alle managementinformatie waarmee sturing aan de organisatie kan worden gegeven. In de handleiding van de nieuwe Modelproductbegroting beschrijven we onder meer hoe een productbegroting geïmplementeerd kan worden, hoe een integrale kostprijs berekend kan worden en welke managementinformatie per product geregisteerd kan worden.

Sociale diensten moeten sinds 1 juli 1997 uitvoering geven aan de Wet boeten. De hoofddoelstelling van deze wet is het bijdragen aan de bestrijding van misbruik en oneigenlijk gebruik van sociale zekerheidsregelingen. De Wet boeten biedt uitvoerders hiertoe ruimere mogelijkheden, waarvan consequent gebruik gemaakt moet worden. Regioplan heeft, drie jaar na invoering, de Wet boeten op haar werking en effecten geëvalueerd.

Regioplan heeft voor het Ministerie van SZW de centrale functie van het Uitvoeringskostenmodel Abw getest. Met het eveneens door Regioplan ontwikkelde model kunnen gemeenten hun uitvoeringskosten voor de Abw inzichtelijk maken. Het model draait op GemNet. Bij de centrale functie gaat het om de mogelijkheid om op basis van de door gemeenten in het model ingevoerde gegevens landelijke veranderingen in de uitvoeringskosten van de Abw te berekenen als gevolg van beleidswijzigingen op dit terrein. Op basis van de door ons uitgevoerde test beoordelen wij centrale functie van het model als betrouwbaar en valide. De betrouwbaarheid en validiteit van de uitkomsten van centrale berekeningen kunnen echter niet los worden gezien van de betrouwbaarheid en validiteit van de gegevens die decentraal door gemeenten worden verzameld.

Tot voor kort waren gemeenten voor de reïntegratie van bijstandsclienten grotendeels aangewezen op publieke partijen. Nu worden zij geacht goed geïnformeerd en rationeel gebruik te maken van private reïntegratiebedrijven. Regioplan onderzocht voor het ministerie van SZW de ontwikkeling op de gemeentelijk reïntegratiemarkt, met daarbij speciale aandacht voor de positie van Kliq en de WSW- en WIW-organisaties. Het onderzoek vond plaats in juni 2001 en bestond uit face-to-face-interviews met 28 gemeenten, die zijn afgenomen door medewerkers van de toenmalige directie Toezicht van het Ministerie van SZW. De analyse en verslaglegging is uitgevoerd door Regioplan. In het rapport worden ook de trends beschreven ten opzichte van de situatie in december 1999, toen een vergelijkbare quick scan is uitgevoerd.

Regioplan heeft in 2004 voor StimulanSZ de productbegroting Werk Inkomen en Zorg geactualiseerd. Deze productbegroting is ontwikkeld voor sociale diensten. Een productbegroting is een instrument waarmee organisaties op gestructureerde wijze informatie kunnen verzamelen. Binnen een productbegroting worden op het niveau van afzonderlijke producten begrote uitgaven gekoppeld aan te halen prestaties.

In het najaar van 2001 is de circulaire ‘Activering en Uitstroom bijstandsgerechtigden’ aan gemeenten verstuurd. In deze circulaire heeft de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid het centrale uitgangspunt van de Wet SUWI, ‘werk boven inkomen’, nader belicht. Voor de gemeenten en CWI’s betekent ‘werk boven inkomen’ een werkwijze waarin de dienstverlening in eerste instantie is gericht op ‘directe bemiddeling’ naar arbeid en pas in tweede instantie op het toekennen van de uitkering. Regioplan heeft in opdracht van StimulanSZ geïnventariseerd welke methoden en instrumenten van directe bemiddeling hun meerwaarde in de praktijk hebben bewezen. Medio april 2003 wordt een tweede publicatie uitgegeven, met de titel ‘De Activerende Organisatie. Negen totaalconcepten voor activering en uitstroom’. Daarin beschrijven we gemeenten die de uitgangspunten van de Wet SUWI in diverse onderdelen van de uitvoeringspraktijk hebben ingebed.

Met de invoering van de WWB hebben gemeenten meer beleidsvrijheid verkregen. Zo ook bij het terugvorderen van teveel of ten onrechte ontvangen uitkeringsgelden door cliënten. In opdracht van de gemeente Utrecht heeft Regioplan een kosten-baten analyse uitgevoerd van verschillende varianten van terugvorderingsprocedures bij de Sociale Dienst.

Voor het Ministerie van SZW heeft Regioplan destijds het Kostenmodel Abw 2002 ontwikkeld. Gemeenten konden deze webbased applicatie gebruiken om tot integrale kostprijzen te komen voor Abw-producten. Ook is het model te gebruiken om de totale uitvoeringskosten van de Abw-uitvoering inzichtelijk te maken en om de budgettaire gevolgen van de eigen en landelijke beleidswijzigingen door te rekenen. Het Rijk kon het model gebruiken om op landsniveau de effecten van beleidswijzigingen op uitvoeringskosten te schatten. Bij invoering van de WWB in 2004 is het model omgezet naar een model specifiek voor gemeenten. Om het gebruik te bevorderen, is er ook een MS EXCEL versie ontwikkeld.

In 2003 kunnen de gemeenten extra financiële ondersteuning aan langdurige minima zonder arbeidsmarktperspectief bieden. Tussen het kabinet en de sociale partners is afgesproken dat aan gemeenten hiervoor 20 miljoen beschikbaar gesteld wordt. Deze afspraak is gemaakt tijdens het najaarsoverleg op 28 november 2002. In februari 2003 hebben het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten een nadere invulling aan deze afspraak gegeven. In de periode augustus-september 2003 heeft Regioplan een onderzoek verricht naar de uitvoering van de gemaakt afspraken over de financiële ondersteuning van de doelgroep. Uit de grootschalige enquête onder gemeenten blijkt dat bijna driekwart van de gemeenten met een nieuwe of aanvullende regeling invulling geeft aan de langdurigheidstoeslag 2003. Het overige kwart zet de extra gelden op andere wijze in. Een ruime meerderheid van de gemeenten keert (al) de maximale bedragen uit genoemd in de najaarsakkoordafspraak (450 voor gezinnen, 400 voor alleenstaande ouders, 320 voor alleenstaande).

Het aantal cliënten van de Sociale Dienst Nijmegen is in de periode 1996-2001 sterk verminderd; toch blijven de uitvoeringskosten hetzelfde. Hoe kan dit worden verklaard? Op verzoek van de Gemeenteraad van Nijmegen heeft de Nijmeegse Rekenkamer in 2002 de ontwikkeling van de uitvoeringskosten bij de Sociale Dienst onderzocht. Regioplan Beleidsonderzoek heeft de Rekenkamer ondersteund bij het opzetten en het uitvoeren van dit onderzoek. Het eerste deel van het onderzoek richtte zich op het in kaart brengen van de uitvoeringskosten van de diverse producten van de Sociale dienst. Het tweede deel van het onderzoek heeft zich gericht op de wijze waarop de dienst wordt aangestuurd en de kwaliteit van de managementinformatie.